Górny Śląsk – historia i zróżnicowanie kulturowe

Górny Śląsk to bardzo specyficzny region Polski, którego granice zmieniały się przez wieki. Dziś widać tutaj wpływy Niemiec oraz Czech. Co ciekawe, granice kulturowe nie zawsze pokrywały się z faktycznymi granicami narodowymi państwa. Jaka jest historia tego regionu i czym charakteryzuje się Górny Śląsk?

Zarys dziejów Górnego Śląska

Historia Górnego Śląska jest niezwykle ciekawa, bo obfituje w wiele ważnych wydarzeń. Pierwsze wzmianki na temat regionu pojawiły się już w XV wieku. Na przestrzeni dziejów pojęcie Górnego Śląska miało różne znaczenie ze względu na zmieniające się granice.

Chociaż wiele osób utożsamia region z województwem śląskim, warto wiedzieć, że połowa jego terytorium to historyczne ziemie małopolskie, które wcześniej nie należały do Śląska.

Na przełomie X i XI wieku głównymi grodami Śląska było Opole, Cieszyn i Wrocław. Z biegiem czasu region wzbogacił się o kolejne ośrodki miejskie, tj.: Nysę, Głogów, Legnicę, Bytom, Oświęcim, Racibórz. Śląsk był podzielony na kilka księstw i rozwijał się bardzo dynamicznie, pomimo najazdu tatarskiego czy bitwy pod Legnicą, która miała miejsce w 1241 roku.

Od połowy XIV do XVI wieku Śląsk znajdował się w państwie czeskim. W pierwszej połowie XIV wieku książęta śląscy złożyli hołd lenny czeskiemu królowi. W 1348 roku król Władysław Łokietek zrzekł się praw do Śląska. W XVI wieku Górny Śląsk składał się z takich księstw, jak: cieszyńskie, opawskie, karniowskie, opolskie, raciborskie oraz dwóch wolnych państw stanowych, tj. pszczyńskiego i bytomskiego. Taki stan rzeczy utrzymał się dość długo, choć w międzyczasie sporo się działo. Książęta piastowscy umierali, a ziemie przechodziły z rąk do rąk.

Górny Śląsk przeszedł duże zmiany po wojnach śląskich, które rozegrały się między Austrią a Prusami. Na mocy traktatów pokojowych Dolny Śląsk i większa część Górnego przypadła Prusom, natomiast Austria dostała ziemie dawnego księstwa cieszyńskiego i opawskiego.

Śląsk po I wojnie światowej

I wojna światowa przyniosła Polsce stabilność i odrodzenie, jednak losy Śląska nadal były niepewne. Zdecydowano, że o przebiegu granicy między Polską i Niemcami oraz Polską i Czechosłowacją zadecyduje plebiscyt, czyli specjalne głosowanie, w którym mają wziąć udział wszyscy obywatele kraju. Z tego względu rozpoczęła się akcja uświadamiania narodowego organizowana przez różnego rodzaju działaczy. Niestety jeszcze przed plebiscytem wskutek niezadowolenia społeczności śląskich robotników wybuchło powstanie. W 1920 roku wybuchło kolejne powstanie, ale w końcu w 1921 roku odbył się plebiscyt.

Za Polską głosowało 40,4%, a za Niemcami – 59,5% uprawnionych. Obywatele większych miast opowiadali się za przynależnością do Niemiec, a mieszkańcy wsi za Polską. Wyniki plebiscytu doprowadziły do wybuchu kolejnego powstania śląskiego, które rozpoczęło się 2 maja 1921 roku. Ostateczne Polska dostała znacznie większy obszar, niż przewidywano, w tym duże miasta przemysłowe, tj.: Katowice, Nowy Bytom (obecnie Ruda Śląska), Świętochłowice, a także Królewską Hutę (obecnie Chorzów). Państwu Niemieckiemu przypadły natomiast Gliwice, Zabrze, Bytom, a także ziemie raciborskie i opolskie. Przyłączenie Górnego Śląska do Polski mocno wspierał Wojciech Korfanty, poseł do Reichstagu i Landtagu z terenu Górnego Śląska.

Tak powstało województwo śląskie, które jako jedyne posiadało wówczas autonomię. Region zaczął się rozwijać, utworzono Sejm Śląski składający się z przedstawicieli ziem polskiego Śląska i mniejszości niemieckiej. Stworzono od podstaw polską administrację, a także ważne instytucje naukowe i kulturalne, tj.: Śląski Instytut Naukowy, Muzeum Śląskie. Katowice stały się nowoczesnym miastem zachwycającym architekturą modernistyczną.

II wojna światowa i tragedia górnośląska

Wybuch II wojny światowej był dużym ciosem dla Górnego Śląska. Przymusowy zaciąg mężczyzn do Wehrmachtu, branie udziału w nie swojej wojnie, wywózki w głąb Rosji, osadzenie Ślązaków w obozach – to wszystko było wielką tragedią. Jak wyglądał Śląsk po wojnie? Większość Górnego Śląska, oprócz Zaolzia, znalazła się w granicach państwa polskiego.

Po zakończeniu wojny w 1945 roku Górny Śląsk stał się polską potęgą gospodarczą. Powstawały tam huty, nowe kopalnie i fabryki samochodów. Brakowało rąk do pracy, dlatego pracowników ściągano z całej Polski. W czasach PRL-u Górny Śląsk był głównym ośrodkiem przemysłu ciężkiego w Polsce.

Górny Śląsk po 1989 roku

Rok 1989 przyniósł duże zmiany polityczne i ekonomiczne. Po transformacji ustrojowej Górny Śląsk musiał stawić czoła nowym wyzwaniom, takim jak restrukturyzacja przemysłu, rozwój sektora usług czy ochrona środowiska. Wtedy też została powołana do życia Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna z podstrefami.

Zróżnicowanie kulturowe Górnego Śląska

Górny Śląsk to obszar o dużym zróżnicowaniu kulturowym, gdzie tradycja spotyka się z nowoczesnością. Historia regionu, bogata w wiele wydarzeń i wpływy różnych kultur, ukształtowała tożsamość Górnego Śląska.

Górny Śląsk od zawsze był miejscem, gdzie spotykały się różne tradycje. Już w średniowieczu, na skutek rozmaitych przemian politycznych, ludność niemiecka, polska, czeska i inne osiedlały się na tym obszarze, przynosząc ze sobą swoje tradycje i obyczaje. Na Śląsku spotykały się także różne wyznania religijne, co przyczyniło się do obecności różnorodnych wspólnot wyznaniowych, takich jak katolicka, ewangelicka czy żydowska.

Duży wpływ na zróżnicowanie kulturowe regionu miała także rewolucja przemysłowa, zwłaszcza rozwój górnictwa i przemysłu ciężkiego. Migracje ludności w poszukiwaniu zatrudnienia doprowadziły do powstania społeczeństwa o bardzo zróżnicowanym rodowodzie i tradycjach.

Nie można nie wspomnieć także o śląskiej gwarze będącej mieszanką języka polskiego, czeskiego i niemieckiego. Język ten stał się nośnikiem regionalnej tożsamości, oddzielając się od standardowych odmian języków narodowych. Gwary śląskie, bogate w regionalizmy, są nie tylko środkiem komunikacji, ale również nośnikiem dziedzictwa lingwistycznego. Dzięki nim mieszkańcy regionu podkreślają swoją tożsamość.

Wielokulturowe korzenie na Śląsku to nie tylko historia, ale także współczesność, w której różnorodność kulturowa stanowi bogactwo i inspirację dla mieszkańców tego niezwykłego regionu. Jeśli chcesz zobaczyć to na własne oczy i szukasz noclegu na Śląsku, koniecznie sprawdź naszą ofertę.